Plecak jest podstawowym wyposażeniem czy też narzędziem turysty. Zapewnia nam możliwość posiadania przy sobie wszystkiego, co będzie potrzebne podczas wędrówki. Dobrze dobrany plecak odwdzięczy się komfortem noszenia, co dla piechura dźwigającego dodatkowy balast na plecach powinno być rzeczą zasadniczą. Rzecz jasna błąd przy doborze może być katastrofalny w skutkach. Parametrów, na które warto zwrócić uwagę podczas decyzji o zakupie plecaka jest niemal tyle ilu użytkowników. Szereg z nich jest zaprojektowana by realizować konkretne oczekiwania. Naszym zadaniem jest wyłącznie dokonać wyboru. Aby decyzje były właściwe, zapraszamy do bliższego przyjrzenia się tematowi.
Od czego zaczynamy wybór plecaka
Plecaka nie kupuje się na jeden wyjazd. Z reguły będzie on nam służył dłużej. Często jeż posiadamy kilka plecaków dostosowanych do rodzaju działalności operacyjnej w terenie. Zatem dokonując kolejnego wyboru musimy zastanowić się jaki mamy wobec niego plan. Jakby to rzekł Kazik Staszewski - Do czego i gdzie używany miałby być on. Czy szukamy plecaka miejskiego, który będzie zabierany do szkoły, do parku i czasem na rower. Czy celem naszym będą wędrówki związane z eksplorowaniem nowych terenów, głównie jedno-dwu dniowe. Jeśli jesteśmy przy eksploracji to może naszą działalność będzie dotyczyć chodzenia po sztolniach i jaskiniach. Inny zestaw wybierzemy w góry na jednodniowe ataki szczytowe jeszcze zaś inny na trekkingowe dystanse. Z reguły posiadamy jakąś ulubioną dziedzinę aktywności fizycznej. Jeśli myślimy o zakupie plecaka to zapewne odczuliśmy już jego brak przy pewnych zastosowaniach. Może ten, który mieliśmy już się zniszczył lub okazał się niewystarczający do naszych potrzeb. Jeśli mamy już jakieś doświadczenia to łatwiej będzie wybrać nowy model. Po przeczytaniu tego artykułu warto zacząć od spisania na kartce wytycznych – co mnie wkurzało w poprzednim egzemplarzu, czego mi brakowało, czego nigdy nie użyłem, co uważam że mi się przyda i z czego mogę zrezygnować. Taka lista pozwoli usystematyzować nasze wymagania.
Plecaki trekkingowe
Trekking kojarzy się z dużą ilością chodzenia podczas dłuższych akcji terenowych. Cały niezbędny w tym czasie dobytek musimy mieć przy sobie. Głównym zastosowaniem plecaków trekkingowych są długie wyjazdy, gdzie przez określony czas musimy być samowystarczalni. W takim wypadku mamy spakowane na plecach namiot, śpiwór, materac, sprzęt do gotowania, suchy prowiant, zapas wody, latarkę, apteczkę i ciuchy. Zwykle jest to dobre kilkanaście kilogramów dobytku do codziennego noszenia. Plecaki takie mają pojemność 60 – 80 a nawet 100 litrów. Spora część pojemności ulokowana jest w tzw kominie, który można rozwinąć lub zwinąć. Biorąc pod uwagę przenoszone kilogramy konstrukcja plecaka musi posiadać odpowiedni system nośny z szerokimi szelkami i szerokim pasem biodrowym. Konieczna jest również możliwość regulacji wysokości szelek tak aby można było wyważyć ciężar i dostosować go do rozmiarów turysty „nosicela”. Ze względu na spore rozmiary plecak ten nie znajduje zastosowania w krótkich wycieczkach. Jest wtedy zbyt ciężki w porównaniu z dedykowanymi, mniejszymi konstrukcjami. Trudno jest go również właściwie wyregulować i równomiernie rozłożyć ciężar ze względu na niedoładowanie. Duża ilość dobytku, który targamy ze sobą musi zostać odpowiednio poporcjowana i ulokowana w plecaku. Powszechnym rozwiązaniem w plecakach trekingowych są dwie komory do których można pakować niezależnie. Oddzielane są od siebie zaciskowo lub zamkiem błyskawicznym. Dostęp do komór, w zależności od rozwiązania może być realizowany od góry lub z boku. Znaczna ilość bagażu będzie mocowana na zewnątrz plecaka. W tym celu winien on mieć system troków w części dolnej, bocznej, górnej oraz na płaszczyźnie zamykania. Za pomocą taśm z klamrami mocujemy tam materace, śpiwory, raki, czekan, kije trekkingowe, kask, statyw do aparatu itp. Pożyteczne są również małe dolne kieszonki boczne (zazwyczaj z siateczki) - razem z paskami umożliwiają przytroczenie czegoś z boku. Plecak tego typu pracuje pod dużym obciążeniem, w trudnych warunkach stąd warto zwrócić uwagę na jakość materiałów z którego został wykonany. Powinien być odporny na przetarcia (zwykle jakis gatunek cordury). Uchwyty mocujące muszą być z taśm a nie z gumek, klamry i szwy muszą być solidnie wykonane.
Plecaki wspinaczkowe, alpinistyczne
Zasadnicza funkcjonalność to wygodne troczenie sprzętu wspinaczkowego na zewnątrz plecaka. Standardowe rozmiary to przedział 35-55 litrów. Większe na kilkudniową akcję, mniejsze na atak jednodniowy. Konstrukcja zwykle jest smukła i workowa dzięki czemu nie krępuje ruchów dłoni i pozwala na swobodne obroty tułowiem podczas przyjmowania wyszukanych pozycji wspinaczkowych rodem z Kamasutry. Dobrze przylega do ciała by w minimalnym stopniu przesuwać środek ciężkości. Pas biodrowy wyposażony jest w szpejarki – uchwyty na podręczny sprzęt asekuracyjny (kości, ekspresy, karabinki itp.). Kształt umożliwia sprawne korzystanie z uprzęży wspinaczkowej. Plecaki szturmowe, wspinaczkowe, często umożliwiają odpięcie klapy górnej dla zmniejszenia wagi na czas wspinaczki oraz wypięcie bądź schowanie pasa biodrowego by się nie plątał i nie komplikował obsługi uprzęży. Z uwagi na wymagania wagowe plecaki wspinaczkowe zwykle nie posiadają wyrafinowanego systemu nośnego ze stelażem, bądź umożliwiają demontaż stelaża na czas ataku. Standardowo znajdziemy tu troki na czekan, raki i kask.
Plecaki skiturowe
Jest to rodzaj plecaka wspinaczkowego. Wyspecjalizowany do zimowej aktywności w górach z wykorzystaniem nart. Standardowa pojemność to 35-45 litrów. Tu pojawia się cecha charakterystyczna plecaka skiturowego a mianowicie możliwość troczenia nart. Zwykle są to specjalne uchwyty boczne do wsunięcia narty oraz taśmy do ich troczenia. Bardziej ekstremalni narciarze skiturowi realizują się w wysokich partiach górskich z wykorzystaniem elementów wspinaczki i asekuracji. Koniecznym elementem są uchwyty na kask, czekan, raki i kije skiturowe. Z uwagi na to, że skitury są bardzo wyczerpującą aktywnością niezwykle ważna jest tu waga. Podobnie jak w plecaku wspinaczkowym pojawiają się tu elementy odpinane, wyjmowane i chowane. Klamry powinny umożliwiać obsługę w rękawicach. Tego rodzaju plecak jest dość uniwersalny i może służyć zarówno latem jak i zimą. Szczególnym rodzajem plecaka skiturowego jest plecak wyposażony w system ABS. Jest to rozwiązanie przypominające poduszki powietrzne w samochodzie. W przypadku zerwania lawiny, za pomocą specjalnego uchwytu uruchamia się system pompujący poduszki, które wspomagają utrzymanie narciarza na powierzchni lawiny.
Materiał i uzbrojenie plecaka
Zastosowane rozwiązania decydują o funkcjonalności, trwałości plecaków i rzecz jasna o ich cenie. Skoro już wiemy, jaki typ plecaka jest nam potrzebny, spróbujemy przeanalizować jego budowę. Zwykle tkaniny bardziej odporne na ścieranie są cięższe i grubsze. Należy sobie zdawać sprawę, że cienkie materiały są podatne na przebicia i przedarcia przy zahaczeniu o skałę czy gałęzie. Wybór zależy od preferencji klienta. Bardzo popularną tkaniną o wyjątkowej wytrzymałości (przetarcia i rozdarcie) i odporności na działanie warunków atmosferycznych jest cordura. Wykonana jest z włókien poliamidowych, powleczonych kilkoma warstwami poliuretanu. Zewnętrzna strona tkaniny powleczona jest warstwą teflonu, dzięki czemu posiada zwiększoną wodoodporność i odporność na zabrudzenia. Wytrzymałość materiału zależy od gramatury, która standartowo znajduje się w przedziale 500-1000 g/m2. Dno plecaka powinno być wykonane z wytrzymałego, nieprzepuszczalnego materiału. Dobrze jest gdy można je wyszorować.
System nośny plecaka
Pas nośny i pas biodrowy powinny być anatomicznie ukształtowane i odpowiednio miękkie aby zapewnić wygodę. Część nośnaprzenosi dużą część ciężaru plecaka na nasze ramiona. Szelki muszą być precyzyjnie umocowane. Nie mogą ściskać szyi ani ramion. Ich szerokość i sposób ich wyściełania muszą być dobrane stosownie do obciążenia jakie będzie przenoszone – większy plecak wymaga szerszych szelek i szerszego pasa biodrowego. Pas piersiowy odpowiada za utrzymanie szelek we właściwej pozycji tak aby nie zsuwały się z ramion. Powinien mieć regulację wysokości, która pozwala dostosować go do indywidualnych cech anatomicznych. Nie może utrudniać oddychania i ocierać. Winien być wyposażony w klamrę z regulacją naciągu. Pas biodrowy jak sama nazwa wskazuje jest zamocowany w biodrach i przenosi znaczną część ciężaru plecaka bezpośrednio na miednicę. W ten sposób odciąża ramiona. Rozłożenie ciężaru między ramionami i biodrami regulować. Dobrze wyregulowany pas biodrowy przenosi ponad połowę ciężaru plecaka. Podobnie jak szelki, pas biodrowy powinien być wyściełany odpowiednio do wielkości plecaka. Dla większych egzemplarzy musi być odpowiednio szeroki i sztywny. Klamra musi solidnie trzymać i jednocześnie zapewniać łatwe rozpięcie w razie potrzeby. Dla uwzględnienia wielości turysty, dobry plecak przeznaczony do dźwigania większych ciężarów, posiada regulację długości i wysokości pleców (odległość pomiędzy pasem biodrowym i szelkami oraz położenia obu pasów względem środka ciężkości.
Plecy i system wentylacji plecaka
Miejsce gdzie plecak styka się z naszymi plecami i stanowi element odpowiedzialny za komfort użytkowania. Przede wszystkim plecak nie może nas uwierać. Z jednej strony plecak powinien mieć usztywnienia zapobiegające odkształceniom części plecowej, które mogą nas drażnić na skutek załadowania sztywnymi przedmiotami (latarka wbijająca się w żebra nie należy do rzeczy przyjemnych). Z drugiej strony powierzchnia styku winna być wyściełana gąbkami, które będą łagodzić dyskomfort dźwigania ciężaru oraz zapewniać wentylację. Układ gąbek, siatek i kanałów pomiędzy nimi zapewniający dystans pomiędzy plecami i plecakiem nazywany jest zwyczajowo systemem wentylacji. Wędrujące w kanałach powietrze odprowadza część zgromazonej tu wilgoci. Mimo wszystko na skutek wysiłku, będziemy mieli do czynienia z dużym zaparowaniem tej strefy. Materiał, z którego wykonany jest system wentylacji powinien zapewniać szybkie schnięcie podczas postojów. Najczęściej używane materiały to specjalne siatki z tworzywa sztucznego. Warto zwrócic uwagę na solidnośc ich wykonania aby zbyt szybko nie zostały przetarte na sutek eksploatacji. Sama część plecowa musi stawiać opór wilgoci (nieprzemakalność) aby nie dopuścić do przepocenia wnętrza wraz z jego zawartością.
Klamry i sprzączki
Elementy złączne i regulacyjne produkowane powinny być z tworzyw wysokiej jakości. Tak jest w przypadku plecaków stosujących klamry znanych producentów (Duraflex, Nexus, National Molding). Charakteryzują się estetycznym wyglądem, niską gramaturą, dużą odpornością na obciążenia statyczne i dynamiczne. Klamry nie mogą tracić sprężystości w szerokim zakresie temperatur. Regulacje naciągów nie mogą popuszczać pod obciążeniem. Przy zmykaniu wydają charakterystyczny "pstryk" świadczący o dobrym zapięciu klamry. Istotna jest możliwość sprawnej obsługi klamry w warunkach zimowych, kiedy to mamy sztywne palce i próbujemy robić to w rękawicach. Ważne jest też aby obciążony plecak dał się regulować (stabilizować) podczas marszu. Czasem klamry wyposażone są w dodatkowe gadżety typu gwizdek ratunkowy na pasie piersiowym.
Taśmy montażowe (troki)
Taśmy służą do montażu elementów na zewnątrz plecaka oraz do regulacji objętości i systemu nośnego. Paski powinny być dobrze przyszyte i wystarczająco długie, by pod nimi można było przymocować większy ekwipunek. Końcówki troków muszą być odpowiednio zatopione po przycięciu aby ułatwić przewlekanie przez klamry. Jakość taśm powinna zapewniać ich funkcjonowanie w różnych warunkach atmosferycznych – wytrzymałość, elastyczność w niskich temperaturach, brak skłonności do mechacenia i dobra współpraca z elementami regulacyjnymi.
Zamki błyskawiczne w plecakach
Lokalizacja zamków w zależności od modeli jest różna. Często na spore obciążenie narażone są zamki dostępowe do komory bagażowej. Są one narażone na naprężenia ze względu na przeładowanie plecaka. Bardzo ważna jest tu jakość zastosowanego zamka błyskawicznego. Nie ma tu miejsca na tanie rozwiązania. Najbardziej sprawdzone rozwiązania to YYK i Salmi o szerokości 8mm.
Pozostałe elementy plecaka, na które warto zwrócić uwagę
Praktycznym rozwiązaniem jest tzw. system H2O - system montażu camelbaga (zbiornika z wodą) który spoczywa zamocowany wewnątrz plecaka, umożliwiając korzystanie z wody poprzez rurkę wyprowadzona wzdłuż jednego z ramion. Bardzo często plecak ma zintegrowany, schowany w specjalnej kieszonce pokrowiec przeciwdeszczowy. Zaletą tego rozwiązania jest to że pokrowca nie zapomnimy i że jest dostosowany do rozmiaru naszego plecaka. Dobrze sprawdzają się boczne lub tylne kieszonki z siateczki oraz gumowe ekspandery w których upchniemy wszystko co wymaga zamocowania.
